W ramach kampanii społecznej zorganizowanej przez Miasto Gdańsk "Młodość bez procentów" na początku grudnia 2013 r. na zlecenie Gdańskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień szkoliliśmy właścicieli i personel punktów sprzedaży napojów alkoholowych.
Od dłuższego czasu funkcjonuje w profilaktyce stacjonarny program dla sprzedawców „Sesja interwencyjno-szkoleniowa”. Jest to program w którym od razu prowadzący trafiają na duży ładunek oporu ze strony sprzedawców. Często bywa też tak, że pomimo oficjalnych zaproszeń z Urzędu Miasta lub Gminy trudno dopasować terminy i zorganizować spotkanie dla stosownej liczby osób. W takich przypadkach bardzo pomocne jest szkolenie połączone z wychodzeniem w teren.
Takim programem jest program profilaktyczny „Terenowa praca ze sprzedawcami”. Są to „obcęgi profilaktyczne” które umożliwiają przeprowadzenie mikroedukacji wśród sprzedawców dosłownie „na jednej nodze”[1]. Zaletą tego programu jest to, że mikroedukacji sprzedawcy dokonuje się na miejscu.
Na miejscu – więc szanujemy go!
W sklepie – przyszedł czynnik społeczny!
To powoduje zmianę nastawienia do prowadzących program, znacznie zmniejsza opór. Ponadto program umożliwia bezpośredni kontakt ze sprzedawcą w miejscu jego pracy co pozwala na zebranie znacznej ilości informacji poprzez ankietowanie jak i bezpośrednie obserwacje. Czasami można trafić na sprzedaż nieletniemu i przeprowadzić interwencję.
Szkoleniem objęto 64 osoby w 50 wyznaczonych placówkach. W 23 punktach tj. 46% sklepów lub barach występowały próby zakupu piwa przez nieletnich. Sprzedawcy są tutaj niekonsekwentni – podają, że wiek najmłodszego klienta przekraczał 18 lat, a następnie w ankiecie na pytanie jak często nieletni próbują kupić u Pani/Pana alkohol podają – rzadko.
Niestety cały czas krąży wśród Polaków mit, że piwo to nie alkohol, co potwierdzają wyniki ankiety, gdzie dość duży procent młodzieży w przedziale wiekowym 15-17 lat podejmuje próby kupna tego alkoholu.
Sprzedawcy w Gdańsku nie mają sprzymierzeńców wśród dorosłych klientów. Zaledwie w dziewięciu punktach sprzedaży alkoholu (18%) według sprzedawcy rzadko lub bardzo rzadko zdarza się interwencja dorosłych klientów w sprawie sprawdzenia wieku kupujących. W pozostały punktach sprzedawcy podają, że nigdy nie mieli takiej sytuacji ze strony osób dorosłych. Ten fakt także pokazuje, że nadal w Polsce jest społeczne przyzwolenie na picie wśród młodzieży.
Jednocześnie, gdy pytaliśmy sprzedawców, czy życzyliby sobie przestrzegania prawa zakazującego sprzedaży alkoholu niepełnoletnim to wszyscy odpowiedziała twierdząco.
Bardzo ważnym czynnikiem chroniącym młodzież przed stratami rozwojowymi z powodu picia alkoholu jest zapewnienie młodzieży alternatywne sposoby spędzania czasu (koła zainteresowań, sport etc.) czyli tzw. profilaktykę alternatyw. Świadczy o tym wynik ankiety – 47% sprzedawców uważa ten czynnik za znaczący, chroniący młodzież przed u zależnieniem alternatywne. Duża grupa potwierdza także ważną wg nich funkcję uświadamiania (profilaktyki) w szkole oraz poszerzanie wiedzy na ten temat wśród rodziców.
Należy nadal prowadzić edukację młodzieży i dorosłych poprzez programy profilaktyczne, prelekcje i inne formy przekazu (profilaktyki w szkołach, profilaktyka domowa, programy profilaktyczne dla rodziców i młodzieży).
W porównaniu z innymi gminami i miastami, w których realizowaliśmy tę formę pracy ze sprzedawcami możemy stwierdzić, że świadomość osób zajmujących się sprzedażą alkoholu oraz przestrzeganie prawa zakazującego sprzedaży alkoholu nieletnim na terenie miasta Gdańsk pozytywnie odbiega od naszych dotychczasowych doświadczeń. Być możne jest to spowodowane systematyczną pracą ze sprzedawcami w formie szkoleń jak i skutecznymi kontrolami sklepów przez odpowiednie służby. Próby zakupu alkoholu przez nieletnich na terenie miasta pod względem częstości, wieku i płci są porównywalne z danymi w innych rejonach Polski.
[1] Wykłady dr Krzysztofa Wojcieszka na szkoleniu realizatorów programu w Stowarzyszeniu NOE, Warszawa 2000r.